A SONADA FOLGA NO PORTO DE VILAGARCIA EN 1916 E A SÚA REPERCUSIÓN EN VILAXOÁN

A SONADA FOLGA NO PORTO DE VILAGARCIA EN 1916 E A SÚA

REPERCUSIÓN EN VILAXOÁN

A primeiros de xaneiro de 1916, comezaba unha folga no Porto de Vilagarcía, onde sobre o día 12 aínda non se ollaba solución por parte dos estibadores e dos consignatarios e armadores. Ata este día tódalas xuntanzas viñan de fracaso en fracaso e o conflito seguía en pé con signos moi negativos. Representantes do Comercio de Vilagarcía coidaban que era necesaria a presencia  do Gobernador Civil para atopar unha solución a esta folga.

Foto xentileza de J. Carlos Porto

No día 15, a Cámara de Comercio celebra unha xuntanza no Concello onde acordan fundar unha Asociación Patronal; a mesma hora tamén se estaba celebrando unha reunión dos obreiros no seu domicilio social, onde entre outras cousas acordaron que seguiría a folga mentres non percibiran os seus salarios os gabarreiros e con horas extras igual cos compañeiros a partir  das 5 da tarde, e o descanso que por dereito lle pertencía en atraque e desatraque das gabarras fora das súas horas regulamentarias.

Chegando o día 16, as patrullas da garda civil estaban en servizo permanente, inclusive ían cos crebafolgas (homes contratados no día anterior na xuntanza no Concello) nun bote do Garda Costas “Dorado” nas operacións de carga e descarga.

Foto xentileza de J.Carlos Porto

Neste mesmo día unha morea de obreiros fixeron unha marcha a pé a Pontevedra co obxecto de pedirlle ao Gobernador que mediara cos armadores e consignatarios unha pronta solución; nesta marcha ían un numeroso grupo de mulleres na maior parte esposas e fillas dos traballadores, ao día seguinte o Gobernador Sr. Díaz Moreu chegará a Vilagarcía, onde foi recibido no Concello polo Alcalde Valentín Viqueira, o capitán da Garda Civil Sr. Yañez Salinas . Fixo unha xuntanza para recibir informes do conflito por parte do Alcalde, consignatarios (Ulpiano Buhígas), e membros da Xunta da Asociación “Despertar Marítimo”. Sobre o día 17 aínda non se solucionara este problema despois de horas de negociacións, porén, este día foi tranquilo nas rúas.

Praza da Peixería. 

Ao día seguinte 18, agrávase o problema ao facer causa común cos estibadores os lancheiros transportadores de pinos, os mariñeiros de Vilaxoán e as pescantinas da mesma vila onde a Garda Civil comeza a patrullar polas rúas de Vilaxoán, todo isto acontece xa que os consignatarios non atenden algunhas peticións dos obreiros. Neste día acontece unha sorprendente nova, o Comercio de Vilagarcía collido entre o choque de dúas forzas de patróns e obreiros, e despois de esgotar tódolos medios de prudencia acordan crear unha agrupación de traballadores para defender os seus intereses ameazados. O día 19 os armadores e consignatarios xúntanse no edificio do Casino sen dar ningunha solución.

No Centro Obreiro de Vilagarcía, o día 26 celebran unha xuntanza, onde trocan impresións sobre a folga, acordando celebrar na Asociación de Labregos e Mariñeiros “La Honradez” de Vilaxoán, asociación presidida por Jesús Somoza que fora no ano 1919 con Francisco Santos Crespo os fundadores do Pósito Pescador. Esta xuntanza celebrouse ese mesmo día 26 ás 7 do serán presidida polo presidente de Despertar Marítimo o Sr, Lourido, ao final deste acto acordan nomear unhas comisións para vixilancia da folga.

A partir do día 28 a folga perde o carácter pacifico. A influencia que tivo en Vilaxoán foi determinante pola solidariedade de toda a poboación , as pescantinas deixaron de ir vender a súa mercadoría a praza de Vilagarcía e os mariñeiros non saíron ao mar. Neste mesmo día na primeira hora da mañanciña, tivo que intervir a Garda Civil por actos de coacción aos labregos en Vilaxoán. Nesta vila xa se instalaran o maior número de forza pública con 8 números da Garda Civil a cabalo ao mando dun sarxento, pois había murmurios de sabotaxes e resistencia pasiva e outras medidas de violencia. Como consecuencia destas pequenas liortas foron detidos Xosé Meléndez de 56 anos do Casal é unha muller de Vilaxoán coñecida por María “A Boleira”, a Garda Civil facía servizos de patrulla a pé e a cabalo pola estrada de Cambados ao mando do oficial Lorenzo Sanz Hernández. Os ánimos estaban moi alporizados na vila polo que tivo que presentarse o Tenente Coronel  Salvador Millán xunto co Capitán Sr. Yañez Salinas e o Tenente Francisco Padín, onde visitaron unha chea de puntos de saída de Faxilde, Renza e estrada de Cambados, para tratar que os labregos chegaran coas súas mercadorías a Vilagarcía. En canto a María “A Boleira” foi detida  e acusada ao tribunal pola Garda Civil de coaccionar a unha leiteira despois de guindarlle unha xerra de leite ao chan.

Os Gardas Civís foron aloxados na casa de Serafín Ameijeiras, que fora Alcalde do Concello de Vilaxoán, onde este Sr.  puxo á disposición da forza pública tanto a casa como en todo o que fixera falla. Eu sigo falando e escribindo (sempre en base a moitos documentos que teño históricos) sobre o Sr. Ameijeiras, que foi o cacique de Vilaxoán en todas as súa maneiras de comportarse, tanto como Alcalde e como cidadán corrupto negociando co sulfato de cobre subvencionado para os labregos. Sempre foi un dos máis acérrimos en vender o Concello de Vilaxoán ao de Vilagarcía por catro dinares, o digo con todas as consecuencias que me da a historia documental e as hemerotecas. Porén, a historia da anexión sempre se contou desde un punto de vista subxectivo e sen contar co pobo. Neste ano o Sr. Ameijeiras era concelleiro do Concello de Vilagarcía e “anfitrión” das forzas represoras contra o pobo.

O Tenente Coronel da Garda Civil Salvador Millán, ditou disposicións para garantir “el orden y la libertad del trabajo, inclusive a medidas de represión violentas donde en algunos casos estaría justificadas”. Neste mesmo día a Garda Civil  detivo na estrada de Caldas a Juan Martínez coñecido polo “Portugués”, de 42 anos e veciño de Carril, Manuel Sairo Dios da Illa de Arousa veciño da mesma vila, por exercer cocción a vendedoras de leite.

Sobre o día 29 o conflito ía calmándose , xa que as negociacións ían tomando outro xeito; pero en Vilaxoán as cousas non ían tan ben, xa que volveu o Tenente Coronel ao saber dos murmurios de proxectos de sabotaxe  e violencia, tomou medidas para que a orde se mantivera con todo rigor.

O final da folga pódese dicir que foi o día 30 de xaneiro, en Vilagarcía e Vilaxoán comeza a facerse vida normal; a comisión de estibadores estiveron todo o día percorrendo as vilas avisando a todos os que con eles fixeron causa común, que o conflito estaba rematado. En Vilaxoán saíron ao mar os mariñeiros e as pescantinas foron para o mercado de Vilagarcía. Poren, as forzas da Garda Civil estarían unha semana máis concentradas en Vilaxoán.

Neste conflito houbo un episodio moi importante na Igrexa de Vilaxoán, onde os obreiros do porto estiveron dentro facendo xuntanzas, estando ao tanto o crego desta Vila D. Benigno Santos Pazos. O Xornal  “La Concordia” de Vigo comentaba que a Garda Civil de cabalería entrou na devandita Igrexa ata o altar para desaloxar ás persoas que alí estaban agochadas, acusando ao crego de facilitar a entrada dos obreiros.

O día 30 de xaneiro o crego Benigno Santos Pazos, contesta nunha carta ao  director do xornal “Galicia Nueva”, desmentindo tódalas acusacións que se facían en certos xornais da provincia. A carta comeza co título: “Reconstituyendo la verdad”, comentando entre outras cousas: “......totalmete ajeno a cuestiones políticas de las que no entiendo ni quiero, y a todo lo que no se relacione con mi ministerio y aficiones peculiares mías, vivo haciendo cuanto bien puedo, ni reparar a quien. No debe ser del agrado de alguien este mi proceder por cuanto existe en algunos, muy contados afortunadamente, una gran tendencia a restarme prestigios.........” ......mi plática del pasado domingo, fundada en el Santo Evangelio del día, en la que, lleno de los mejores deseos, les exhortaba a la paz y concordia dándoles la solución del conflicto más razonable justa y equitativa.....”.

Parte do artigo do crego Benigno Santos Pazos ao
xornal Galicia Nueva

Coido que o que comentaba o xornal La Concordia de Vigo, era o que realmente pasou, poren, o crego saíu a defenderse no xornal  Galicia Nueva con máis suavidade e ao mesmo tempo denunciando solapadamente a certas persoas (catro caciques) da parroquia coa tendencia a deixalo mal parado. Facendo unhas pescudas, atopei de Benigno Santos Pazos que era un poeta que publicaba os poemas en galego no xornal  Galicia Nueva e A Nosa Terra  co pseudónimo de Xaniño.

Poema do crego Benigno Santos Pazos en a Nosa Terra

Teo Cardalda F.

O ANDAZO DA GRIPE EN SAN MARTIÑO DE SOBRÁN (VILAXOÁN) EN 1918

O ANDAZO DA GRIPE EN SAN MARTIÑO DE SOBRÁN

 ( VILAXOÁN ) EN 1918

Badía do Tombo.Vilaxoán-1920

   O andazo da gripe de 1918, tamén coñecida como a “gripe española”, considerouse a diferencia doutras, como a pandemia máis devastadora da historia humana, xa que en un só ano matou a seica 20 millóns de persoas. A enfermidade seica que foi detectada por primeira vez  o 04 de marzo de 1918 en Camp Funston (EEUU), un dos campos militares que tiñan en Kansas tralo comezo da I Guerra Mundial.

  Recibiu o nome de “gripe española” por mor de que os xornais de España lles poñían unha maior atención á gripe que en toda Europa, xa que o noso país non estaba implicado na I Guerra Mundial, polo tanto a información sobre a enfermidade non estaba censurada.

Hospital de campaña-1918-EEUU

   España foi un dos países europeos máis afectados con preto de 8 millóns de infectados en maio de 1918 e máis de 200.000 mortos. Os estudos actuais elevan o número de mortes no mundo  de 20 a 50 ou incluso 100 millóns no tempo que durou o andazo. Se o maior dos eses cálculos é correcto, a pandemia tería morto máis persoas que as dúas guerras mundiais combinadas.​

   Esta foi unha pequena introdución do que aconteceu nesas datas no noso país e no mundo para darnos conta da peligrosidade desta pandemia, porén, voume centrar na intrahistoria do meu pobo Vilaxoán de Arousa.

As Saiñas, a esquerda vese os a
esteleiros de Martinez&Goicoechea
 e no centro a casa de os Moreno-1917

   Desde primeiros de 1918, xa se ollaba vir o andazo da gripe que en España atacaba con bastante regularidade. Ante isto, o 18 de abril dese mesmo ano, a Inspección de Sanidade Provincial comezara a tomar medidas, entre elas a controlar a cantas persoas se poidan. Nese mesmo día chegaron a Vilaxoán o inspector xeral de sanidade  de Pontevedra Fernando Rubio, que ía acompañado polos médicos Sres. Viqueira Sánchez e Rafael Pazos, Tomando medidas profilácticas (1) a máis de cincocentas persoas, moitas delas obrigadas xa que atoparon por parte dalgúns veciños atrancos abondo.

Editorial de Galicia Nueva de setembro de 1918
onde fai unha dura crítica ás autoridades
pola falla de profilaticos e a falta de limpeza das rúas etc.

   Nos días seguintes seguiu a campaña  desas medidas  que impuxo sanidade, que consistía en que toda aquela persoa que fixera resistencia tiña que pagar unha multa de 25 pts. As autoridades comentaban que non se debía capitular aos antollos dos máis remisos, cando nos intres do arrepiante andazo estábase presentando con unha natureza máis que grave.

  A partir de setembro, o andazo da gripe comezaba a ter unhas trazas estarrecedoras. As defuncións ían en aumento, pola orde do Gobernador Sr. Cabello Lapiedra foron pechados tódolos colexios e escolas públicas. O 22 de setembro volveu outra vez a Vilaxoán o devandito inspector de sanidade, para decatarse do estado sanitario do pobo; nese mesmo intre tomáronse unha morea de decisións, entre outras foron: desinfectar tódolos locais, pechado de escolas, recoñecemento dos doentes e outras medidas sanitarias.

Xornal La Mañana de Madrid de setembro 1918.
 Fala dos traballadores
dos Esteleiros de As Saiñas Martinez&Goicoechea
de Vilaxoán que nese mes xa tiña 14 obreiros contaxiados.

  As cousas non ían moi ben en Vilaxoán, algúns xornais da época comentaban que: “ las cosas en eses momentos no pasaban de los términos normales”, coido que esas novas dos xornais ían destinadas a non alarmar aos cidadáns. Porén, en Vilaxoán os veciños protestaban da falla de médicos e obrigaban ao titular a fixar a residencia na vila e que pasadas a enfermidade que volveran se quixeran a residir en Vilagarcía

  O certo era que o andazo da gripe na vila xa tiña uns caracteres arrepiantes, desde o primeiro de setembro ata o dez de outubro, finaron unhas 26 persoas, case tiñan un enterramento cada día. Para darnos unha idea, poñemos o mesmo mes de setembro de 1917 faleceron 2 persoas, e no mesmo mes de 1918 chegaba a 16 persoas.

Bando do Alcalde en funcións Sr.González
Pérez. Nota en Galicia Nueva de 29-09-1918 (1)

Porén, algúns xornais comentaban a verdade do que estaba acontecendo, por exemplo, “Galicia Nueva” dicía: “ .....desdichada actuación del Gobernador Sr. Cabello Lapiedra. La epidemia de la gripe camina a pasos de gigante, al extremo de que lla son pocas las casas que no hayan sido visitadas por el mortal y peligroso huesped. Contrasta este progreso de la epidemia en Vilaxoán y en menor medida en Vilagarcia con el abandono con los servicios de higiene pública. No se ven por ninguna parte las medidas gubernativas, recomendadas para este casos. No sirven las medias tintas para combatir la terrible enfermedad Sr. Gobernador, la gripe sigue causando muchas vajas en Vilaxoán, pero de profilaxis andamos en paños menores, como en los tiempos primitivos....”.

   O Alcalde en funcións Sr. González Pérez por ausencia do Alcalde Dr. Valentín Viqueira que estaba nas súas funcións médicas ante o o problema do andazo, ordenou visitar a domicilio a fin de amañar moitas deficiencias que existen en algunhas casas. Tamén deu a orde de prohibir a celebración de exequias de corpo presente, os finados tiñan que ser levados ao cemiterio o máis axiña posible e polo camiño máis curto. moitos veciños non querían facer caso desta prohibición e non tivo máis remedio que a policía tivo que intervir  

 Badía de O Tombo de 1900. Foto cedida por J. Carlos Porto.

  O 6 de outubro faise unha xuntanza de veciños no Concello co Sr. Alcalde en funcións , onde se acorda facer fronte a esta conxuntura das clases máis necesitadas, emprendendo unha cociña de socorro en Vilaxoán. Neste mesmo día, o Gobernador dalle a orde ao Sr. Alcalde pra que faga uso do artigo 155 que lle permite obrigar a tódolos médicos que residen en Vilagarcía a que presten sen escusa os seus servizos profesionais. O Sr. Alcalde pide máis médicos e materiais de desinfección e da un aviso a tódolos que teñan automóbil  para que se poñan ao servizo dos médicos. Tamén solicitara o Balneario “La Concha de Arosa” para destinalo a hospitalización dos máis graves, este fora concedido polo dono.

Peirao na entrada da Badía do Tombo. 1918

  Ao seis día faise unha xuntanza na alcaldía con urxencia, xa que en Vilaxoán xa apareceran máis de 400 casos de contaxio, tomáronse o acordo de sacar un bando coas medidas profilácticas e outras máis enérxicas (1)

Ata finais de novembro en Vilaxoán non remitira o andazo, a partir destas datas a gadaña da morte foi indo a menos; a finais do devandito ano o andazo foi controlado; neste ano non se celebraron as festas do Rosario, foron aprazadas por mor deste triste acontecemento.

Dr. Rafael Pazos

  Debo suliñar neste triste episodio de Vilaxoán de primeiros do século XX,  o traballo encomiable do Doutores D. Rafael Pazos Rivas e Valentín Viqueira evitando no posible moita máis tristura no pobo, pasando moitas noites sen durmir, saíndo dunha casa para outra sen descanso.

   O pobo de Vilaxoán agradeceulle a Dr.Rafael Pazos poñéndolle o seu nome á maior praza da vila, un exemplo de gáleno dos pobres. Outro tanto fixo o pobo de Vilagarcía con o Dr. Valentín Viqueira.

---------------------------------------

(1)- Naquel tempo non existía ningunha vacina contra esta gripe. Sen vacina para protexer contra a infección por influenza, sin antibióticos para tratar  infeccións bacterianas secundarias que poden estar asociadas con infeccións por influenza, todos os esforzos de control limitáronse a intervencións non farmacéuticas como o illamento, corentena, unha boa hixiene persoal, desinfectantes e as limitacións de xuntanzas públicas.

As únicas vacinas que existían en 1918 eran a da varíola, a rabia, a febre tifoide, cólera e a peste

Teo Cardalda F.

O ANDAZO DA GRIPE - CC by-nc 4.0 - Teodomiro Cardalda Fernández

ESTALEIROS DE VILAXOÁN EN 1918-1920

ESTALEIROS DE VILAXOÁN EN 1918-1920

Antes de anexionarse o Concello de Vilaxoán ao de Vilagarcía en 1913 existían dous estaleiros en Vilaxoán, o máis importante en número de traballadores e carpinteiros de ribeira era o “Astilleros de Arosa”, eran os seus donos os señores Martínez e Goicoechea, atopábase na praia das Saiñas ao carón do Esteiro. Os xornais daquela época xa escribían del o seguinte: “este astillero puede considerarse como un gran éxito para la industria naval de Galicia”.

Foto do Estaleiro Arousa. A xente agardando pola botadura. Ao
carón está Vilaxoán co seu peirao e lonxa de mediados dos ano 60

O barco que reproducimos na fotografía no mesmo estaleiro a piques de ser botado ao mar, onde se observa unha morea de xente que veu á botadura. Outra foto onde xa está flotando no mar. Isto acontecía en xullo de 1918, seica que este estaleiro traballaban 65 persoas e o barco ía con atraso por mor do andazo da gripe que desbastou a este país cunha mortaldade arrepiante, sendo moi grave tamén en Vilaxoán. Contan as crónicas daquelas datas nestes estaleiros a gripe fixo moito dano, por esta data de xullo tiña de baixa a 45 obreiros, tendo en conta que na vila nese mes de xullo comezaba a propagarse sendo os meses máis funestos agosto e setembro onde a  mortaldade era de entre un e dous cada día. Pola miña banda non vai quedar sen escribir neste Blog da intrahistoria de Vilaxoán, todos os detalles dese andazo da gripe que foi devastador para o pobo; momento oportuno para facelo ante o estado de alarma que hoxe estamos vivindo en marzo de 2020. Cousa que farei o escrito histórico o máis axiña posible.

O buque era un Paquebote matriculado VILLAJUAN- I - e tiña as seguintes características: Eslora, 31,50 metros; puntal, 3,30; capacidade de carga 300 tn.. arbora de paquebote de tres paus.

O barco vai provisto dun motor auxiliar de 60 cabalos, tipo C.O semi-diesel da casa Fairbanks de Morse de EEUU. O motor principal non se puido instalar por dificultades de transporte e permisos de exportación e atópase nos peiraos de New Yok, o barco botouse ao mar sen o motor, aínda que xa estaba preparado para colocalo en canto chegara do porto americano. Con respecto ás súa singraduras, vou comentar unha deste Paquebote “Villajuan I” onde chegou a Vigo no ano 1926 de Marsella e Alacante con tella plana

Porén, no estaleiro xa estaban colocando a quilla para un buque dunhas 1300 Tn. de carga, sendo as súa características: Eslora, 51 metros; manga, 10; puntal, 5,80 e arborará de bergantín-goleta de tres paus. O arqueo bruto era de 838 toneladas e o neto de 774. Este buque foi botado ao mar o 14 de setembro de 1920, o atraso desde que se puxo a quilla en 1918, debeuse ao andazo da gripe por falta de xente e tardou máis do que agardaban. Este novo buque foi bautizado co mesmo nome do estaleiro “Astilleros de Arousa”, era dun forte casco de madeira, dunha fasquía liñas aparellado de bergantín-goleta: ademais ía montado un motor semi-diesel de 200 C.V. de forza que lle permitía non usar as velas e facer as recaladas sen auxilio externo e ao mesmo tempo fuxir da navegación en calma que era un grande problema dos buques de vela.

A arboradura tiña tres paus iguais, os dous de popa con masteleiros e o trinquete con masteleirillo. Os tres paus eran de abeto americano. Seica que o barco era dunha beleza e fasquía propia dos antigos buques de vela; porén, para aqueles anos de “La Belle Époque”, tiña unha moderna estética e condicións de seguridade mariñeira que mereceu a primeira clasificación do “Bureau Veritas” de Franza.

Despois da botadura 1918

O mascarón de proa, foi un agasallo aos armadores feito polo soado artista Aniceto Marinas (1) , que estivo en Vilaxoán esculpindo a talla no mesmo taller do Estaleiro. Representa unha estatua de Mercurio que na súa man dereita pendura a bolsa do ouro, mentres na súa man esquerda o bastón alado. Coido que para facer o traballo nos talleres do estaleiro tiña que pernoctar nalgunha casa o pensión da Vila.

Tamén estaban a construír un vapor pesqueiro de 16 metros de quilla e outras embarcacións menores. Como observamos a carga de traballo era impresionante para esas datas cheas de dificultades.

O outro Estaleiro atopábase en Canelas onde estaba a depuradora Pipla, este estaleiro pertencía ao Sr. Manuel Valenciano. Por esas mesmas datas, concretamente en xuño de 1918, botouse o paquebote VILABOA, onde tamén foi presenciado por moita xente.

Este barco, segundo as crónicas tiña un fermosa fasquía e os técnicos comentaban: que era un dos buques feitos a conciencia da Ría de Arousa, foi dirixido polo mestre carpinteiro de ribeira José Priegue.

O mesmo estaleiro no ano 1916. Ao caron do barco os bois para
acarrexar os tablóns

Este paquebote VILABOA fora vendido para un armador por 300.000 ptas. Á botadura deste xa ían construíndo coa colocación da quilla doutro de 800 Tn. Para o mesmo armador.

E importante suliñar que ante esa carga de traballo nos dous estaleiros con preto de cen traballadores, como en outras profesións e a xente mariñeira, Vilaxoán tiña 2.637 habitantes con panaderías, médicos: Viqueira e Rafael Pazos. As tabernas de Xoaquín Callón, Francisco Durán. Ultramarinos de María del Carme Fuentes. O café de Manuel Fernández. A Pousada do Tombo

Zona do Esteiro-Saiñas onde estaba o Estaleiro Arousa
foto de 1996

de Manuel Fernández. Asociación de labregos e mariñeiros; xastrerías; zapaterías; tecidos; mercerías; escolas de nenas e nenos a cargo da mestra Carme Otivan e o mestre Juan Neroste; estancos, barbería ao cargo de Marcelino Rodríguez; tres carpinterías que facían de empresas auxiliares para os estaleiros sendo os seus donos: Román Reino, Manuel Varela e Anxo Villaronga; modistas, albaneles etc.

=========================

(1)- Aniceto Marinas García naceu en Segovia, na parroquia de San Millán en 1886 e finou en 1953 en Madrid. De familia humilde, logra unha bolsa da Deputación de Segovia para estudar na Real Academia de Belas Artes de San Fernando en 1884. En 1888 é bolseiro para seguir os seus estudos na Academia de Roma, onde remata a súa estadía en 1893.

==========================

LEMBRANDO A FELIPE RODRÍGUEZ "PANTERA DE AROUSA"

FELIPE RODRÍGUEZ PIÑEIRO

“PANTERA DE AROUSA”

   Preto vai facer dúas décadas que se nos foi o grande Felipe Rodríguez "Pantera". Non quixera deixar neste Blog da historia de Vilaxoán sen facer un anaco da súa historia como boxeador, aínda que tamén foi un campión na súa faceta humana como un daqueles "bos e xenerosos" de Galicia. 

Video de Vilaxoán Canta en Luar con Felipe

    Felipe era unha persoa que alentaba humanidade por tódolos seus poros, un rapaz magnífico e sempre amigo dos seus amigos, disto podo dar fe, por darme a súa amizade que foi correspondida. Dixen sempre que naquel corpo tan grande e de atleta gardaba un inmenso corazón.

Naceu Felipe Rodríguez, “Pantera de Arousa” o 22 de decembro de 1953 en Vilaxoán. Quen sería o mellor dos pesos pesados de España, comezou a súa andaina puxilista cando era un neno nun provisorio ring, aló, preto da praia de Canelas.

Na Pelada (Faxilde)

  En 1972 disputou o seu primeiro combate, pasando axiña a formar parte do equipo español afeccionado, erixíndose campión dos Xogos Mediterráneos. Como amateur foi campión de España dos pesos pesados en 1974 e 1976. En 1974 gañaría a medalla de prata do V Torneo Internacional celebrado en Holanda.

Felipe con Alain Delon na T.V. Francesa

  O primeiro combate como profesional disputouno o 13 de maio de 1977, vencendo a Francisco López Barrilado. O 1 de abril de 1978, acadou en Pontevedra o seu primeiro título nacional dos pesos pesados tras vencer a Fermín Hernández, título que ninguén logroullo arrebatar.

Durante os 1983-84, Enrique Soria encárgase da súa preparación e pelexou en Alemaña, Dinamarca, Italia e Sudáfrica. No Pavillón de Pontevedra foi onde máis combates disputou, poñendo en xogo o Campionato de España fronte a Alfredo Evangelista, Avenamar Peralta e Fermín Hernández. Pelexou catro veces polo título europeo, pero non logrou gañar en ningunha ocasión. Entre os seus rivais cumpre citar ao francés Lucien Rodríguez e o italiano Lorenzo Zenon.

Felipe en Luar RTVG

Disputou 38 combates, gañou 25, fixo 5 nulos e perdeu en 8 ocasións.  Pelexou contra púxiles como Tom Halpern, Albert Sybem, Tony Moore, Terry O´Connor, Alí Lakusta ou Alfredo Evangelista.

   Retirouse do boxeo activo o 8 de agosto de 1987, tras combater contra o francés Jean Chanel. Despois traballou nunha compañía de seguridade privada e no programa “Luar” da TVG e finalmente volveu para Vilaxoán prestando servizos como vixiante xurado na Confraría de Pescadores “Virxe do Rosario”.

Estatua de Bronce no Parque Dona Concha. (Vilaxoán)

   É unha ledicia velo ao carón de galegos ilustres,  escritores, poetas, científicos e deportistas no libro Gallegos e ver o seu nome na Gran Enciclopedia Galega, o que para tódolos vilaxoaneses é un orgullo como tamén o será para as xeracións vindeiras que sempre o lembraran como o “púxil de Vilaxoán”.

 O 1 de xuño do ano 2001, o Concello adicoulle unha estatua de bronce no Parque Dna. Concha, obra do escultor Alfonso Vilar.

Felipe e a súa familia no día da súa homenaxe
(foto Voz de Galicia)

Un tumor cerebral acabou coa súa vida no primeiro día do mes de xuño do ano 2000. O 8 de abril dese ano o pavillón de Fontecarmoa (Vilagarcía) resultou insuficiente para dar cabida a quen acudiu á súa homenaxe, no que se respiraba unha sensación de despedida no ambiente.

                    

         

Lucien Rodríguez, Alain Delon, Felipe Rodríguez (Pantera). Foto o 24 de novembro de 1981 n T.V, Francesa,
dus días antes do combate. Fotógrafo Keystone, Press, Pictures USA

          =================================================

Rocords de Felipe Rodríguez Piñeiro (Pantera)

Quero expresarlle as miñas grazas á que fora a súa dona María José Lorenzo por atenderme na miña petición de poñer nas miñas mans unha serie de fotografías e documentos para poder publicalos. Grazas de corazón.

Teo Cardalda F.

CRONOLOXÍA FOTOGRÁFICA DE FELIPE RODRÍGUEZ

O TEATRO CINE “VILLAJUAN CINEMA”

O TEATRO CINE “VILLAJUAN CINEMA”

Moitos de nós sabemos por referencias dos nosos pais e avós escoitar do Teatro-Cine “Villajuan Cinema” do Preguntoiro. Sobre este anaco histórico vou escribir unha notas dos anos 1919-1920 e 1933.

Por aqueles anos o correspondente de Galicia Nueva en Vilaxoán era Antero Costas de profesión barbeiro que tiña a barbería na casa do patín que hoxe atópase ao carón da fonte na praza Rafael Pazos. Antero cando escribía no citado xornal, ao “Villajuan Cinema” chamáballe: “....el nuestro pequeño coliseo de Villajuan...”. Non era de estrañar que o citara desta maneira polas actuacións teatrais, culturais, políticas e de pases de películas daquela época.

Foto aerea dos anos 60. "Villajuan Cinema" subliñado por unha frecha

En maio de 1919 a compañía teatral de Gómez Rocafull puxeran en escena un drama sociolóxico de Joaquín Dicenta “Juan José”, unha das máis importante obra dramática deste xornalista, dramaturgo, poeta e narrador. Con esta peza, Dicenta inaugura por primeira vez en 1895 esta obra teatral onde se ollaba o drama social de España, a realidade que carcomía á maioría da xente do común. Nesta obra actuaban como actores persoas de Vilaxoán sendo moi aplaudida polo abondoso público que acudiu. Por estas mesmas datas tamén estaban a ensaiar o drama galego “Antucho” de Román Loureiro, persoa moi coñecida no pobo por ser o comprador da lonxa. Nestes todos os meses de 1919 desde febreiro ata decembro, as veladas teatrais eran abondosas por mor de que moitas obras estaban en carteis unha morea de semanas.

foto (1)

A obra de Román Loureiro “Antucho” a estiveron ensaiando sendo o seu cadro de artistas a maioría con xente do pobo facendo modificacións para ser estreada en teatros da provincia. Esta obra do Sr. Loureiro a dirixía o Sr. Urioste, tanto a escenografía como a decoración estaba ao cargo de Manolo Rey. Despois de ser presentada no “Villajuan Cinema” o día 15 de xaneiro de 1920, foron a estreala o día 17 ao Salón Varietés de Vilagarcía, sendo as dúas presentacións un grande éxito.

Neste mesmo ano seguían facéndose obras teatrais de autores moi importantes, entre outros os soados irmáns Álvarez Quintero. Nunhas notas que aparecen nos xornais vou facer referencia a un comentario moi significativo sobre o “Villajuan Cinema”:.....la labor en tablas de estos artístas profesionales y amater es acogida con muchos aplausos, por el numeros público que todas las noches acude al elegante teatro-cine del Preguntoiro........

Ruínas do"Villajuan Cinema" .Fotos da actualidade

Porén, tamén tiña o teatro outras presentacións como eran actos sociais e políticos. Nestes apartados imos lembrar algunhas datas do ano 1933. A sociedade agraria e mariñeiros “La Honradez” de Vilaxoán, convocaba o día 22 de xaneiro unha conferencia sobre a Autonomía e Cooperación Agraria que foi exposta polo profesor Xosé Núñez Búa. Comentara o fundamento das cooperativas labregas na Galicia autónoma, que foi expoñendo moi claramente con datos abondo e estatísticas tomadas de organismos oficiais. A conferencia foi seguida por moreas de labregos e mariñeiros que deron mostras de civismo e aprobación co conferenciante Sr. Búa.

Nestas datas de 1933 estábase preparando o Estatuto de Autonomía de Galicia e o Partido Galeguista de Vilagarcía celebraba xunta xeral o 11 de xaneiro deste mesmo ano. Desta xuntanza saíron por unanimidade a directiva composta por: Presidente, Germán Quintela; Vice, Dámaso Carrasco; Secretario Xeral, Jesús Garrido; Secretario de Actas, Francisco Fernández; Tesoreiro, Leopoldo Sampedro; Vocais, Antonio Oubiña, Xoaquín M. Posse e Xoan Parada.

Ruínas do "Villajuan Cinema" Preguntoiro a principios dos anos 90

A primeira iniciativa da directiva era tratar de impulsar con grande actividade a propaganda galeguista, sendo o máis especial dar a coñecer o Estatuto de Autonomía de Galicia en toda a bisbarra; a partir desta data organizarían conferencias en todas a freguesías do concello de Vilagarcía e distrito. A primeira conferencia foi en Bamio o día 15 de xaneiro, onde asistiron: Xosé Giráldez, Germán Quintela Novoa, Antonio Oubiña, Xosé Núñez Búa e Francisco Fernández del Riego.

Toman a decisión de facer no “Vilaxoán Cinema” un mitin con Alfonso Daniel Rodríguez Castelao.

O sábado día 4 de febreiro de 1933 celébrase o acto sendo tanta a expectación agardando por Castelao que moita xente non puido entrar quedando na rúa, moitas persoas estaban polas portas e fiestras para escoitar á figura máis relevante da historia de Galicia do século XX.

Castelao con Luís Bouza-Brey en Vilagarcia, 1933

Presentara o acto o Secretario da Agrupación Galeguista de Vilagarcía Xesús Garrido(1), facendo unha exposición persoal dos oradores. Comezou a falar Victor Casas un dos fundadores do Partido Galeguista e director de a publicación A Nosa Terra. Falou en Vilaxoán cunha oratoria moi áxil e solta, argumentando con datos sobre o Estatuto de Autonomía, O Sr. Casas acadou afervoar ao público que entusiasmado aplaudiron moito tempo. Victor Casas foi detido polos fascistas en 1936, despois dunha farsa xudicial o condenaron a morte e logo fusilado en Pontevedra.

A presenza de Alfonso R. Castelao foi acollida cunha ovación agarimosa, expresión deste agarimo que se lle tiña en todos os pobos da Ría de Arousa, sabendo os mariñeiros que en el tiñan o máis entusiasta defensor. Comezara a conferencia con aquel feitizo característico que achega á xente no intre mesmo de entrar a falar. Foi desfacendo un por un todos os argumentos que empregaban en contra do Estatuto de Galicia polos que se chamaban republicanos, comentando o seguinte: .......aínda sendo republicanos, carecen do máis elemental coñecemento do que a República significa na harmonía dos pobos e a base democrática de liberdade que estes merecen.....

Outra prespectiva fotográfica aerea do "Villajuan-Cinema" de principios dos anos 60

Tamén falara Castelao sobre a interdependencia económica das entidades mundiais ás que uniformismo oponse sen resultado. Ao final do acto a ovación que recibiu Castelao foi impresionante en Vilaxoán. A atención do público existente foi dun respeto absoluto, o que demostraba o interesante que era o tema do Estatuto de Autonomía. Coido que foi un orgullo para Vilaxoán que un dos persoeiros máis relevantes de Galicia estivera dando unha conferencia nunhas datas de esperanza para o pobo galego; ilusións de progreso estouradas a sangue e lume polas “hordas franquistas-fascistas”.

Historia ten abondo este “...pequeño coliseo de Villajuán...”, como así lle chamaba o barbeiro Antero. Hoxe o edificio do “Villajuan Cinema”, atópase en ruínas conservando desde aqueles anos a fasquía da fachada.

-----------------------------------------

(1)-Xesús Garrido Álvarez nace en Vilaxoán o 23 de setembro de 1904. Fixo os seus estudos no colexio San Agustín de Vilagarcía, colexio que co tempo pasou a chamarse León XIII.

Rematados os estudos de maxisterio, pasa a ensinar nas escolas de Renza, Faxilde e Zamar. Ao comezar a Guerra Incivil é acusado de profesar ideas galeguistas e comunistas, o primeiro era ben certo, máis a segunda acusación era de todo falso. Foi sancionado e destinado ao pobo de Barruelo de Santullano na provincia de Palencia que neses intres era fronte de guerra, o que lle impediu tomar posesión da praza, circunstancia que non lle librou de ser inhabilitado para exercer o ensino nunha escola oficial.

Xesús Garrido Álvarez

Posteriormente estivo no colexio Mezquita de Vigo e máis tarde pasa a dar clases no colexio León XIII de Vilagarcía xunto ao grande poeta Aquilino Iglesia Alvariño.

Cando Aquilino vaise para Vigo para exercer como mestre no colexio Labor, queda Xesús Garrido como director do León XIII que daquela xa tiña máis de 50 alumnos.

Cos anos aumentou o alumnado e a sona do colexio, aproveitando unha oferta de venda por parte do seu dono Remigio Valladares, Xesús Garrido e Aquilino mercan o colexio acordando que Aquilino levaría a dirección e Garrido levaría a administración.

Cando Aquilino gaña a cátedra de Latín do Instituto de Lugo, vende a súa parte a Garrido que convértese en director ata o día que finou, o 31 de maio de 1971. Xesús garrido estaba casado con Concepción Castromán e tiveron catorce fillos.

Tamén tiña a titulación de Perito Calígrafo, onde de cando en vez era chamado para exercer os seu servizos na administración de xustiza. Durante 18 anos foi axente de seguros sociais dos mariñeiros de Carril. Tamén era un poeta xa que gañara o premio “Jesús Arellano” organizado pola Universidade Hispanoamericana de Rábida no ano 1964.

Foi unha persoa dunha extraordinaria humanidade. No día do seu pasamento foi lembrado polos xornais Faro de Vigo, La Voz de Galicia e El Correo Gallego como os seus alumnos. Nos citados xornais publicaron artigos da súa intensa laboura humana e educadora no ensino.

T.C.F.

1916- 1920. ACONTECEMENTOS HISTÓRICOS PROTAGONIZADOS POR MARIÑEIROS DA VILA.

1916- 1920. ACONTECEMENTOS HISTÓRICOS PROTAGONIZADOS POR MARIÑEIROS DA VILA.

O nove de novembro de 1916, tivo lugar un episodio na vila que poucas veces ten acontecido na costa galega naqueles tempos de fai máis de cen anos, e coido, moito menos na Ría de Arousa. Eran as trece horas dese día de inverno, cando os patróns de Vilaxoán Manuel Bóveda. ao mando da súa lancha “Juanita”, e Francisco López, da embarcación “Elena”, ollaron á deriva preto da punta do Rial (ou punta do Esteiro) un obxecto moi raro que arrandeábase coas ondas do mar e coidaron que puidera tratarse dun submarino polo cor azul moureado. 

Mentres se achegaban ao obxecto déronse conta que era un cetáceo, unha balea de grandes dimensións que dou unha arrincada e foi varar á praia das Sinas. 
As tripulacións brincaron a terra na mesma praia e axudados por uns serradores de Corón que traballaban ao carón da Praia, botáronlle un rizón de catro puntas no oco que as baleas teñen preto da cabeza, trincándoa en terra por un longo cabo. Denantes de quedar en seco sobre as seis do serán, o animal dou unhas fortes sacudidas até quedar morta.

Balea na praia de As Sinas. - 1916

A praia das Sinas encheuse de xente que viña mirar o fenómeno mariño e, segundo as crónicas, era tanta que aquilo máis ben parecía unha romaría. Os vellos mariñeiros comentaban que xamais viran un animal semellante, dunhas dimensións de 16,40 metros de longo, dun peso que chegaba a 16.500 Quilos. Ao día seguinte foi poxada por 550 pts.

Alí estivo un persoeiro de Vilagarcía coa súa cámara de fotos, Luís Bouza Trillo, a quen lle debemos a fotografía que acompaña estas liñas.

Praia de As Saiñas (ao fondo vese a entrada e Punta do Esteiro) onde se avistou a balea, ao fondo
vese o trasatlántico Cap-Arcona .Foto de 1918

Despois deste acontecemento apareceu catro anos máis tarde (18 de outubro de 1920) outra balea avistada pola lancha de Ramón Martiñán de Vilaxoán que volvía da pesca sobre as dúas da mañá na punta do Esteiro. O Patrón Ramón avistou dun vulto sospeitoso que nadaba a ras da auga preto de terra ao carón onde estaba os estaleiros de Martínez Goicochea (As Saiñas-Esteiro). A lancha de Vilaxoán achegouse con moita cautela e viron abraiados que era que era unha grande balea. Tiráronlle un rizón da lancha para facela presa, porén, o rizón  rebotou na pel do animal. Parece ser que de agardar unha horas houbera quedado en seco, xa que o golpe do rizón puxo en alarma á balea fuxindo rumbo norte, ou sexa, rumbo desde o Esteiro a Rianxo.

El Compostelano cunha pequena crónica da balea-18-10-1920

Sobre as nove da maña foi avistada á poucas brazas do porto de Vilaxoán; neses intres foron aparelladas tres lanchas con mariñeiros do porto que saíron na súa persecución co o obxecto de acarroular ao cetáceo, pero non dispoñían dos útiles para tratar de coller á balea.

Desde terra ao longo do porto e o Preguntoiro moita xente estivo ollando esta operación dos mariñeiros pero ao final nada puideron facer. Sobre as cinco da tarde a balea tomou a dirección da Punta do Chazo entre a Poboa e Rianxo.

Cando estaba ao carón do Chazo, O señor Places, dono dos estaleiros do Chazo, disparoulle catro tiros e cravoulle un arpón. Tamén o mamífero foi ferido por machados e coitelos onde quedaron cravadas no lombo do animal.

Pola noite colleu rumbo ao Faro de Rúa onde os mariñeiros de Vilaxoán abandonaron a súa persecución.

Xornal de Madrid La Accion coa nova da balea en
Vilaxoán- 20 de outubro de 1920

O correspondente de Galicia Nueva en Vilaxoán e o xornalista de El Compostelano comentaban: “infratuosas resultaron las gestiones que hemos realizado en el puerto de Vilaxoán para averiguar el paradero del enorme cetáceo aparecido en nuestra ría”.

Mentres uns mariñeiros afirman que marchouse para a saída da Ria de Arousa, outros comentan que pode estar varada nalgún punto da costa; pero o certo é que na noite anterior foi vista preto do Faro de Rúa.

Moi interesante desa época é o que escribían os comentaristas dos xornais onde comentaban cousas máis ben crematísticas en relación cos gastos desa persecución da balea. Así o comentarista do xornal El Compostelano escribía desta maneira: “Se calcula que lleva adheridas más de 200 pesetas de valor en herramientas que le fueron arrojadas en diversos punto de la Ría de Arosa”. Moi pouco trocou o xornalismo de antano co de hoxe en relación cos intereses do capital, hoxe é moito máis sofisticado neste mundo globalizado.

Teo Cardalda F.