O
ANDAZO DA GRIPE EN SAN MARTIÑO DE SOBRÁN
( VILAXOÁN ) EN 1918
 |
| Badía do Tombo.Vilaxoán-1920 |
Recibiu
o nome de “gripe española” por mor de que os xornais de España
lles poñían unha maior atención á gripe que en toda Europa, xa
que o noso país non estaba implicado na I Guerra Mundial, polo tanto
a información sobre a enfermidade non estaba
censurada.
 |
| Hospital de campaña-1918-EEUU |
Esta
foi unha pequena introdución do que aconteceu nesas datas no noso
país e no mundo para darnos conta da peligrosidade desta pandemia,
porén, voume centrar na intrahistoria do meu pobo Vilaxoán de
Arousa.
 |
| As Saiñas, a esquerda vese os a esteleiros de Martinez&Goicoechea e no centro a casa de os Moreno-1917 |
Desde
primeiros de 1918, xa se ollaba vir o andazo da gripe que en España
atacaba con bastante regularidade. Ante isto, o 18 de abril dese
mesmo ano, a Inspección de Sanidade Provincial comezara a tomar
medidas, entre elas a controlar a cantas persoas se poidan. Nese mesmo día
chegaron a Vilaxoán o inspector xeral de sanidade de
Pontevedra Fernando Rubio, que ía acompañado polos médicos Sres.
Viqueira Sánchez e Rafael Pazos, Tomando medidas profilácticas (1) a máis de cincocentas
persoas, moitas delas obrigadas xa que atoparon por parte dalgúns
veciños atrancos abondo.
 |
| Editorial de Galicia Nueva de setembro de 1918 onde fai unha dura crítica ás autoridades pola falla de profilaticos e a falta de limpeza das rúas etc. |
Nos
días seguintes seguiu a campaña desas medidas que
impuxo sanidade, que consistía en que toda aquela persoa que fixera
resistencia tiña que pagar unha multa de 25 pts. As autoridades
comentaban que non se debía capitular aos antollos dos máis
remisos, cando nos intres do arrepiante andazo estábase presentando
con unha natureza máis que grave.
A
partir de setembro, o andazo da gripe comezaba a ter unhas trazas
estarrecedoras. As defuncións ían en aumento, pola orde do
Gobernador Sr. Cabello Lapiedra foron pechados tódolos colexios e
escolas públicas. O 22 de setembro volveu outra vez a Vilaxoán o
devandito inspector de sanidade, para decatarse do estado sanitario
do pobo; nese mesmo intre tomáronse unha morea de decisións, entre
outras foron: desinfectar tódolos locais, pechado de escolas,
recoñecemento dos doentes e outras medidas sanitarias.
 |
| Xornal La Mañana de Madrid de setembro 1918. Fala dos traballadores dos Esteleiros de As Saiñas Martinez&Goicoechea de Vilaxoán que nese mes xa tiña 14 obreiros contaxiados. |
As
cousas non ían moi ben en Vilaxoán, algúns xornais da época
comentaban que: “ las cosas en eses momentos no pasaban de
los términos normales”, coido que esas novas dos xornais
ían destinadas a non alarmar aos cidadáns. Porén, en Vilaxoán os
veciños protestaban da falla de médicos e obrigaban ao titular a
fixar a residencia na vila e que pasadas a enfermidade que volveran
se quixeran a residir en Vilagarcía
O
certo era que o andazo da gripe na vila xa tiña uns caracteres
arrepiantes, desde o primeiro de setembro ata o dez de outubro,
finaron unhas 26 persoas, case tiñan un enterramento cada día. Para
darnos unha idea, poñemos o mesmo mes de setembro de 1917 faleceron
2 persoas, e no mesmo mes de 1918 chegaba a 16 persoas.
 |
| Bando do Alcalde en funcións Sr.González Pérez. Nota en Galicia Nueva de 29-09-1918 (1) |
Porén,
algúns xornais comentaban a verdade do que estaba acontecendo, por
exemplo, “Galicia Nueva” dicía: “ .....desdichada
actuación del Gobernador Sr. Cabello Lapiedra. La epidemia de la
gripe camina a pasos de gigante, al extremo de que lla son pocas las
casas que no hayan sido visitadas por el mortal y peligroso huesped.
Contrasta este progreso de la epidemia en Vilaxoán y en menor medida
en Vilagarcia con el abandono con los servicios de higiene pública.
No se ven por ninguna parte las medidas gubernativas, recomendadas
para este casos. No sirven las medias tintas para combatir la
terrible enfermedad Sr. Gobernador, la gripe sigue causando muchas
vajas en Vilaxoán, pero de profilaxis andamos en paños menores,
como en los tiempos primitivos....”.
O
Alcalde en funcións Sr. González Pérez por ausencia do Alcalde Dr.
Valentín Viqueira que estaba nas súas funcións médicas ante o o
problema do andazo, ordenou visitar a domicilio a fin de amañar
moitas deficiencias que existen en algunhas casas. Tamén deu a orde
de prohibir a celebración de exequias de corpo presente, os finados
tiñan que ser levados ao cemiterio o máis axiña posible e polo
camiño máis curto. moitos veciños non querían facer caso desta prohibición e non tivo máis remedio que a policía tivo que intervir
 |
| Badía de O Tombo de 1900. Foto cedida por J. Carlos Porto. |
O
6 de outubro faise unha xuntanza de veciños no Concello co Sr.
Alcalde en funcións , onde se acorda facer fronte a esta conxuntura
das clases máis necesitadas, emprendendo unha cociña de socorro en
Vilaxoán. Neste mesmo día, o Gobernador dalle a orde ao Sr. Alcalde
pra que faga uso do artigo 155 que lle permite obrigar a tódolos
médicos que residen en Vilagarcía a que presten sen escusa os seus
servizos profesionais. O Sr. Alcalde pide máis médicos e materiais
de desinfección e da un aviso a tódolos que teñan automóbil para
que se poñan ao servizo dos médicos. Tamén solicitara o Balneario
“La Concha de Arosa” para destinalo a hospitalización dos máis
graves, este fora concedido polo dono.
 |
| Peirao na entrada da Badía do Tombo. 1918 |
Ao
seis día faise unha xuntanza na alcaldía con urxencia, xa que en
Vilaxoán xa apareceran máis de 400 casos de contaxio, tomáronse o
acordo de sacar un bando coas medidas profilácticas e outras máis
enérxicas (1)
Ata
finais de novembro en Vilaxoán non remitira o andazo, a partir
destas datas a gadaña da morte foi indo a menos; a finais do
devandito ano o andazo foi controlado; neste ano non se celebraron as
festas do Rosario, foron aprazadas por mor deste triste
acontecemento.
 |
| Dr. Rafael Pazos |
Debo suliñar neste triste episodio de Vilaxoán de primeiros do século
XX, o traballo encomiable do Doutores D. Rafael Pazos
Rivas e Valentín Viqueira evitando no posible moita máis tristura no
pobo, pasando moitas noites sen durmir, saíndo dunha casa para outra
sen descanso.
O
pobo de Vilaxoán agradeceulle a Dr.Rafael Pazos poñéndolle o seu
nome á maior praza da vila, un exemplo de gáleno dos pobres. Outro
tanto fixo o pobo de Vilagarcía con o Dr. Valentín Viqueira.
---------------------------------------
(1)- Naquel tempo non existía ningunha vacina contra esta gripe. Sen vacina para protexer contra a infección por influenza, sin antibióticos para tratar infeccións bacterianas secundarias que poden estar asociadas con infeccións por influenza, todos os esforzos de control limitáronse a intervencións non farmacéuticas como o illamento, corentena, unha boa hixiene persoal, desinfectantes e as limitacións de xuntanzas públicas.
As únicas vacinas que existían en 1918 eran a da varíola, a rabia, a febre tifoide, cólera e a peste
Teo
Cardalda F.
