O
PAZO DA RUANOVA
 |
| Parte sur do Pazo |
A
casa pazo da Ruanova fica na corredoira que, dende a igrexa de San
Martiño de Sobran, leva a Faxilde e a Renza; dende este lugar vaise
polo antigo Camiño Real até Aralde; ao carón desta aldea fica o
lugar da Ruanova. Ao camiñar por estes lugares, síntese o pracer do
vento do norte da Ría de Arousa que vén mesturado co recendo dos
piñeiros e carballos dos montes de Eiviño e Renza. Percorrendo o
Camiño Real, como escribiu Rosalía de castro, contémplase “un
mar de ondulante verdura”, un manto de parras enchidas de uva
albariña.
Ao
chegar ao pazo, atoparemos un fermoso cruceiro con escadas onde
antigamente as vendedoras de hortalizas pousaban a mercadoría para
descansar e logo seguir o camiño ate o mercado de Vilaxoán que
estaba diante do Pazo de Pardiñas. |
| Parte norte e cruceiro diante do Pazo |
Ao
carón da Capela, dúas placas pétreas fixaban as lindes entre a
freguesía de San Martiño de Sobrán e a de San Lourenzo de András.
Unha reza así:
“Jurisdicción
de Villajuán, feligresía de Sobrán”.
 |
| Estatuas de Miguel Inclán e Rosa Malvido dentro do Pazo |
Na
outra placa:
“Villanueva,
feligresía de András”.
A
Ruanova ten unha longa fachada fachada en todo o seu percorrido da
corredoira de verdes ourelas que atravesa por diante da vivenda. Na
metade da fachada, formando corpo co edificio, atópase a histórica
capela cunha fornela enriba da entrada coa efixie de San Miguel e
remata nunha sinxela espadana. Pola banda sur, sobresaen no lintel os
escudos dos fundadores da fidalga casa. Esta capela inspirou a Ramón
del Valle-Inclán algunhas escenas da súa obra de teatro Romance
de lobos, pertencente á triloxía das Comedias Bárbaras.
Un
portalón ameado na banda norte dá paso aos eidos, e na á nobre hai
unha porta que antano estivo protexida por cadeas que na actualidade
aínda ten as argolas para suxeitar os cabalos.
 |
| D. MIguel Inclán, retablo que se atopa na Capela do Pazo |
A
casa comezouse a edificar a principios do século XVIII sobre as
ruínas dunha antiga fortaleza da época dos Reis Católicos. Debeu
ser D. Antonio Inclán (o menor) o que comezou a construción e ao
mesmo tempo reconstruíu a capela que levantara Don Andrés Malvido e
a súa Dona Francisca Rico da Rúa, pais de Rosa Malvido, esposa de
Don Miguel Inclán, matrimonio que rematou a fidalga construción. No
eido da casa, atópanse sobre pedestais dúas estatuas de granito que
sobresaen polas videiras, que representan a D. Miguel, con casaca,
chapeu, polainas e unha espada sostida baixo o brazo dereito, e a
Dona Rosa, cunha chaqueta curta con volantes, saia longa e un laúde
pulsado pola man dereita e sostido pola man esquerda, man na
actualidade desaparecida.
 |
| Torre do Colexial e Capela de San Miguel |
As
figuras están moi deterioradas e lembran os tempos idos de saudade
producindo a sensación de que están a chorar polo desleixo da casa
que levantaron con azos de se perpetuar. Quen sabe se o futuro que
agarda ás pétreas figuras de Dona Rosa e Don Miguel non será outro
que desaparecer por forza ou accidente.
 |
| Escudo do Pazo |
Na
parte norte érguese a Torre do Colexial, así se lle ven chamando
desde que no século XVIII tomaraa en posesión o bibliotecario e
Reitor do Colexio de San Clemente de Santiago de Compostela,
Francisco del Valle-Inclán Santos. Non quero deixar de chamar a
atención sobre a versión que numerosos estudosos e
investigadores da obra de Ramón del Valle-Inclán sobre a orixe do
seu apelido. Se houbo unha Inclán e un Valle que casaron e xuntaron
os apelidos na Igrexa de San Martiño de Sobrán (Vilaxoán), e se
houbo, como está comprobado historicamente, unha persoa que se
chamaba Francisco del Valle-Inclán, ¿a conta de que ven continuar
afirmando que Ramón del Valle-Inclán non se apelidaba así?.(1)
 |
| Foto dos anos 60 de Miguel e Rosa fundadores do Pazo |
Na
actualidade, o pazo está repartido entre varios donos e sofre un
deterioro progresivo. Aínda que na banda norte e a Capela vaise
arranxando por parte dos seus donos.
Video de 2009 do Pazo de Ruanova. Voz en of de Teo Cardalda Gestoso
dos poemas de Ramón del Valle-Inclán "Claves Líricas". Poemas cantados por o
grupo Cómplices onde Teo lles puxo música.
 |
| D. Francisco del Valle-Inclán Santos |
Esta
María Antonia, que nalgúns documentos aparece co apelido Santiso no
canto de Santos, foi bautizada en 1708 na Igrexa de Santa María da
Pobra do Caramiñal; era filla de Antonio Inclán Ocampo, “o
Menor”, natural de Caleiro, Concello de Vilanova de Arousa, e de
María Gómez Santos (ou Santiso), natural de Boiro.
 |
| El Catón Compostelano, primeiro xornal de Galicia fundado o 01 de maio de 1800 por Francisco del Valle-ïnclán |
Dona
María Antonia
e Don Pablo tiveron varios fillos nacidos en Ruanova. Francisco
del Valle-Inclán, o primoxénito, naceu en Faxilde (Vilaxoán),
lugar de residencia dos seus pais, o 29 de Febreiro de 1736, e foi
bautizado na Igrexa de San Martiño de Sobrán. Don Francisco foi
quen de fundar a primeira Biblioteca Pública Universitaria e fundara
o primeiro xornal de Galicia : “Catón Compostelano”.
Miguel
naceu o 18 de Agosto de 1744 e foi soterrado na mesma freguesía o 17
de Febreiro de 1789 . José Antonio veu ao mundo o 12 de Xuño de
1749 mentres que Dominga foi nacida o 5 de Novembro de 1737, Josefa o
7 de Marzo de 1739 e Bárbara Micaela o 3 de Abril de 1747. Bárbara
Micaela finou moi nova. Carecemos de dados sobre unha filla chamada
Francisca porén non tivo descendencia, seica. Quen así a tivo foi
Dominga, que casou en Sobrán con Juan Antonio de Rubianes Franco,
natural de Carril, o 10 de Xuño de 1759.
 |
| Acta de defunción de F. del Valle-Inclán en Sobrán |
 |
| Acta de nacemento de Francisco del Valle-Inclán en San Martiño de Sobrán |
Outros Valle-Inclán nacidos en San Martiño de Sobrán (Vilaxoán)
 |
| Nacemento de Isabel Antonia del Valle-Inclán |
 | |
| Josefa Juana del Valle-Inclán |
 |
| Carlos Luís del Valle-Inclán, avó do grande escritor D. Ramón del Valle-Inclán |
Ningún comentario:
Publicar un comentario