xoves, 26 de setembro de 2019

CENTENARIO DO PÓSITO DE VILAXOÁN 1919-2019

CENTENARIO DO PÓSITO DE VILAXOÁN
1919-2019

  Desde fai moitos anos esta vila sempre tivo un movemento asociativo moi forte en tódolos eidos da vida social. A historia nos lembra que estes movementos asociativos sempre estiveron na vangarda  das reivindicacións sociais,culturais e de melloras para o pobo. Porén, non soamente eran reivindicacións organizadas por distintas agrupacións ou asociacións que loitaban a principios do século XX contra as inxustizas
Vista aerea de Vilaxoán de Arousa na actualidade
e o caciquismo imperante daqueles anos tan convulsos, senón que por veces eran loitas espontáneas que nacían por un caso concreto de abuso de poder, inxustiza e a fame que padecía a clase mariñeira, como foron os graves sucesos acontecidos en 1901 polos problemas da Traíña e o Xeito con enfrontamentos entre o pobo (mariñeiros, mulleres e xente non mariñeira da vila) e as fozas de orde público, principalmente a Garda Civil que chegou a disparar contra todo o que se movía causando feridos graves entre mulleres e homes vilaxoaneses. Sucesos que estiveron seguidos polos xornais de Galicia e de Madrid e logo levouse todo o acontecido ao Parlamento de Madrid.
O xornal El Liberal de Madrid recolle todo o acontecido en Vilaxoán, foi o pobo
mariñeiro onde comezou a loita para percorrer a toda a Ria de Arousa. 22 de 09-1901

Nestes graves sucesos non quería deixar pasar de escribir sobre estes feitos que é onde saco unhas conclusións moi interesantes sobre a clase de mariñeiros que abondaban na vila, homes e mulleres bravos que a partir destes históricos sucesos foi onde esta xente do mar comezaron a tomar conciencia tratando de organizarse en asociacións. Así foi como ao pasar os anos foron xerminando paseniño estas agrupacións. Porén, deste grave suceso facerei un apartado máis extenso con documentos abondo e inclusive das actas do parlamento, onde algúns deputados liberais falaban e manipulaban os feitos de que non houbo feridos.
  Ao desaparecer o Concello coa anexión ao de Vilagarcía en 1913, péchase unha etapa da historia de Vilaxoán. Alguén pode pensar que esta anexión foi un camiño de rosas e a xente do común do pobo nada fixo, pois houbo protestas pero foron acaladas por certas autoridades políticas e caciquís por manobras nos prazos de protesta sobre a anexión.
Este recorte pertece ao xornal La Época
de Madrid onde recolle a cantidade de feridos
e a algún ata lle deron a extremaución.
a Unha muller de 80 anos recibiu catro balazos
da sempre "Benemérita" Garda Civil
Ante esta situación da perda da máxima institución, os mariñeiros e labregos fundaron unha asociación en 1915 que levaba o nome de “La Honradez”, tiña entre as súas reivindicacións resolver os problemas tanto dos labregos como os dos mariñeiros.   Desta asociación saíron os alicerces da fundación do Pósito Pescador de Vilaxoán no ano 1919.
Este traballo que saíra a luz a primeiros do ano 2020 nun libro que estou rematando consta de diversos capítulos, onde o máis importante é tratar de saber da historia do Pósito, porén, non podo esquecerme de facer un apartado daqueles anos de principios do século XX daqueles afoutos mariñeiros que enfrontáronse ao poder establecido cunha represión xamais vista nesta vila. Quizais non se podería falar e escribir do Pósito se aqueles homes e mulleres de entón que non esqueceron daquela represión e de perda do Concello, coido que por iso trataron de organizarse ao longo dos anos chegando a acadar esta representación mariñeira a nivel estatal.
  Teño que dicir que a pescuda sobre esta entidade mariñeira, pouco atopei nos documentos da que hoxe é a Confraría; moitos destes documentos foron desaparecendo ao logo dos anos. Mergullando puiden recuperar algunha que outra acta do anos 50 e 70 do pasado século sendo case imposible facer un traballo moito máis extensible, porén, por fora da entidade atopei unha morea de documentos e artigos dos xornais galegos e de Madrid, por outra banda rebusquei na casa matriz da miña familia e algo tamén atopei polo seguinte motivo de que o meu bisavó fora un dos fundadores.
  Neste libro do Pósito será moito máis extensivo con moitos documentos que ao longo destes últimos meses están aparecendo. Quero chegar unha vez máis a reflectir un anaco da historia dun pobo, duns homes e mulleres que loitaron por unha vila mellor en tempos non moi doados e de penurias.
   A miña arela sería que este traballo histórico fora recollido e ampliado por futuros historiadores da vila, que abran os regos polos que circulen a historia e a vida, estou a falar por eses nenos e nenas que hoxe están estudando nos Colexios de Vilaxoán, só por isto, pagou a pena facer este anaco de historia,
 Este sinxelo traballo vai en forma de homenaxe por todos aqueles, mulleres e homes, que ao longo dos anos traballaron e loitaron anonimamente en condicións moi extremas intentando facer un Vilaxoán mellor.
Teo Cardalda F.

                            FUNDACIÓN

PÓSITO PESCADOR DE VILAXOÁN DE AROUSA-1919

  Voume espallar un pouco nos tres primeiros anos da súa fundación deixando todo o resto de centenario para ese traballo do libro que estou preparando, e afondar moito máis na historia dunha institución moi antiga de Vilaxoán como é o Pósito Pescador que foi o embrión da actual Confraría.
O Pósito na súa fundación, estaba na casa señalada coa frecha
 ao pé do Pazo de Pardiñas. As oficinas atopábanse
na pranta baixa é era propiedade do Secretario e fundador Francisco
Santos Crespo
  O domingo 28 de setembro de 1919, foi a data da fundación do Pósito Pescador de Vilaxoán por uns homes emprendedores desta vila. Homes que naquelas datas de penuria tiñan unhas inquedanzas e gañas de organizarse para acada-lo mellor para Vilaxoán, sendo tempos non moi doados para enfrontamentos co poder polo caciquismo que estaba imperando na nosa sociedade galega.
 Porén, o desexo de loita deste homes foi que decontado Vilaxoán tivera unha representación dos mariñeiros con carácter oficial, sendo este Pósito o que facía o número 15 (o primeiro de España fora o de Cambados en 1917) en toda a xeografía española, cando neste devandito día se constituíu xa tiñan 160 socios mariñeiros.
O Pósito (Confraría) na actualidade

 Foron estes homes fundadores as seguintes persoas: Presidente, Xesús Somoza Villaronga; Secretario-Contador, Francisco Santos Crespo; Vicepresidente, Xoaquín Bouzas Názara; Vice-secretario, Antonio Vázquez Jueguen; Tesoureiro, Xoán Fernández Patiño; Vocais, Xoaquín Valle Torres; Xoaquín Chaves Alejandre; Manuel Vidal Orozco e Antonio Soto Brocos.

Jesús Somoza Villaronga. Fundador
 e primeiro Presidente
  Xa coa mesma , solicitaron o 18 de novembro de 1919 ao deputado D. Pedro Seoane, a construción dun peirao, solicitude que cito literalmente: “....El vecino puerto de Villajuan que por su importancia como centro de operaciones para la industria de la pesca, está conceptuado entre los primeros de la Ría de Arosa y en el que las transaciones que diariamente se realizan en la Lonja son importantísimas, mereciendo también que nuestras autoridades vuelvan los ojos hacia la vecina villa de Villajuan cuyos habitantes sufren con paciencia y silencio el abandono en que se hallan.
  La higiene es una de las cosas que acá se desconoce y tan necesaria para la industria que en él se explota como la pesca, salazón, conserva y exportación de toda clase de pescado. Añádase a todo esto las dificultades con que se encuentra los que se dedican a todas estas faenas. No teniendo un muelle que las condiciones y suficiente seguridad para el desembarco del pescado........”. O escrito sigue falando das condicións de atraque e tratar de acadar un lugar de refuxio para as embarcacións, e que se comprometa a Xefatura de Obras Públicas dun inmediato estudo e proxecto do peirao. Rematando a solicitude con unhas verbas moi ao estilo vilaxoanés: “....bueno es, que los vecinos de Villajuan despierten y se den perfecta cuenta de que este pueblo no tuvo ni tiene persona alguna que velase por sus intereses.......”. Lendo estas palabras lonxe no tempo, preto de 82 anos que se dixeron, coido que aínda son válidas na actualidade.
Francisco Santos Crespo. Fundador
 e primeiro Secretario Contador
 Seguindo coa historia, ao sábado seguinte de facer este escrito-solicitude, concretamente o día 22 de novembro de 1919 a xunta directiva do Pósito fai unha xuntanza de mariñeiros onde dan conta do significado do escrito ao deputado Sr. Seoane. Nesta xuntanza O Presidente Sr. Somoza pide un aplauso para o protector deste proxecto do peirao como era o Marqués de Casa Pardiñas D. Ramón Sanjurjo Neira. O Secretario Francisco Santos toma a palabra dicindo que tódolos pobos da Ría de Arousa estanse a beneficiar en obras de peiraos menos Vilaxoán.
Xa facía catro meses que o Pósito estaba en activo, e en febreiro concretamente o xoves 29 de 1920 a xunta directiva fai un balance e reconto das cantidades de ingresos e pagos dende o día 1 de decembro de 1919 ata o día anteriormente citado. A transparencia dos balances era tal que tódalas contas eran tomadas polos xornais da provincia. As oficinas provisionais atopábanse na casa de Francisco Santos Crespo, casa que se atopa hoxendía en ruínas fronte ao Pazo de Pardiñas, tendo a honra o que esta historia escribe de se-la casa onde nacín, o pasar os anos pasaría a Confraría onde actualmente atópase.
  Neste anaco de historia do Pósito, quero reflectir este pequeno balance de contas por se-lo primeiro que se fixo na historia desta entidade.

No apartado de ventas aparecen unha cantidade de persoas con nomes e apelidos dos nosos antergos, estes ingresos eran polo concepto do 1,5 por cento das ventas, entre moitos deles están: Jesús Jueguen, Francisco Durán Martínez, Dolores Muiño Faro, Salvador Martiñán Alejandre, Andrés Rodríguez Bravo, Tomás Piñeiro Bravo, Carmen Rodríguez Bravo, Josefa Bouzas Buceta, Francisco Muñíz, e outros. 
Acta económica desde a súa fundación ata febreiro de 1920

  No día 13 de xullo de 1920, estivo pola tarde en Vilaxoán o Enxeñeiro xefe de Portos do Ministerio de Fomento D. Leopoldo Soler, sendo acompañado polo presidente e secretario Sr. Somoza e Sr. Santos respectivamente, percorrendo parte da zona do mar para estudar sobre o terreo o proxecto das futuras obras do peirao. Ao remata-lo estudo tiveron unha xuntanza co Alcalde Sr: Valentín Viqueira e o Comandante de Mariña. Naqueles intres as aspiracións dos vilaxoaneses era acadar o peirao de abrigo, e neste día parecía moito máis preto a realidade, pero como ollaremos máis adiante en capítulos vindeiros houbo unha “man negra” que chafou o proxecto por intereses políticos e caciquís, xa que si daquela fora avante o proxecto do peirao, hoxendía quizais o porto comercial sería dende Vilaxoán ata Vilagarcía con un calado moi importante.
En relación con este tema da construción do peirao, o día 14 de xaneiro de 1921 o Pósito-Confraría recibiu unha comunicación da Dirección de Obras Públicas comunicándolle que no Boletín Oficial do día 8 do devandito mes, abrirase unha información para a construción do peirao.
O Preguntoiro, primeiros do século XX
  No 14 de xuño deste mesmo ano, celebrase unha xunta xeral presidida polo presidente Sr. Somoza, onde asistiron unha gran cantidade de mariñeiros e como invitados o Alférez de Fragata da Comandancia de Mariña D. Gregorio F. Ballesta e D. Xosé Rodríguez Bernardez que era o inspector dos Positos de España. Dou conta o Secretario Sr. Francisco Santos dos balances de contas, o presidente falou dos avances que se están a lograr sobre as xestións para a construción do peirao. Ao final tomou a palabra o Inspector Sr, Rodríguez falando da unión dos mariñeiros xa que sen ela nada ou pouco se pode facer, diante da xuntanza dos mariñeiros acordou solicitar un crédito da Caixa Central de Crédito Marítimo de 30.000 Pts para a creación dunha Lonxa, así mesmo fai constar a pulcritude e competencia que son levadas as contas do Pósito ao moderno estilo comercial polo secretario Sr. Santos, ao final reinou un gran interese e xubilo por parte dos mariñeiros.
Badía do Tombo, 1901
  A gran labor  nestes dous anos de existencia do Pósito dende o punto de vista social e cultural, foi dunha intensidade importante para Vilaxoan, onde se daban conferencias e actos culturais con asistencia dabondo de mariñeiros e xente do pobo. Como exemplo: a conferencia que dou o 5 de xullo de 1921 o xornalista Sr. Llanizarraya falando sobre os pósitos en España, a conferencia deste día levaba o titulo seguinte: “ La Acción Social de los Pósitos Pescadores “, concretamente nesta conferencia falaba desta maneira: “...que en su tiempo ya me fui ocupando de la iniciativa del Posito Pescador de Villajuan, y me comprometí a decir algo en mi periódico de todos los acuerdos tomados desde que se fundo, y seguir con mucha atención la labor de su Junta de Gobierno. El entusiasmo de la labor cada día aumenta, sobre la parte administrativa nada deja que desear la gran actividad del secretario D. Francisco Santos Crespo, sobre lo cultural mi enhorabuena al profesor D. Jesús Garrido Alvarez por su labor en la enseñanza de los hijos de los marineros, en fin, de la gestión de la directiva en pleno, ya que por todos los medios procuraron alentar a los marineros, consiguiendo limar asperezas, borrar enemistades hacer del Pósito Pescador de Vilaxoan algo tan grande.
1920. Escadra Inglesa desde a Badía do Tombo
  Tamén dera unha conferencia neste mesmo ano outro xornalista Antonio Arnilla onde falara sobre o tema: “Necesidad de la uniòn de los trabajadores del mar”. Eran conferencias cun ton de carácter social coa intención de adestrar aos mariñeiros nos seus intereses como colectivos de profesión moi arriscada naqueles tempos onde traballar no mar non era moi doado. En 1922 coa data de 8 de xaneiro, a directiva do Pósito fai unha xuntanza de mariñeiros para dar conta da preparación das vindeiras eleccións e presentan o balance económico co resultado seguinte: O domingo 27 de maio de 1922, o Presidente Sr, Somoza convoca unha xuntanza  urxente de mariñeiros coa asistencia so Segundo Comandante de Mariña D. Manuel Maute Bravo. O Sr. Somoza de primeiro da conta aos socios dos asuntos referentes à organización, logo pasa ao punto principal que dou motivo a esta xuntanza. No mes de xuño dese mesmo ano, o presidente Sr. Somoza convoca eleccións para elixir unha nova directiva. Os mariñeiros votaron à mesma xunta, dándolle plena confianza na súa xestión. No percorrer destes tres anos non esquecían a solicitude que fixeran en 1919 para a construción do peirao, e seguían loitando como o primeiro día con contactos co deputado Sr: Seoane e autoridades políticas. O día 7 de xullo deste mesmo ano de 1923, chegara ao Pòsito un escrito da Dirección Xeral co ditame do Consello de Obras Públicas coa resolución sobre a construción do peirao, obra pola cal tanto loitaron estes homes fundadores do Pòsito. Dende 1919 que se fixera esta solicitude xa pasaran tres anos, e toda a directiva que estiveron loitando día tras día por acada-lo peirao confiaban en que a resolución fora positiva.
Alfredo Saralegui Caselllas
impulsor dos Pósitos en España
e creador do Instituto Social
de Marina. Foi acusado polo franquismo 

de comunista

  A resposta do Consello de Obras Públicas marca un precedente na historia  de Vilaxoàn dende que perdéramos o Concello en 1913. A comunicaciòn-resposta non ten desperdicio, literalmente foi desta maneira: ......”que este Consejo resolviò que no procede construír el muelle de refugio para embarcaciones pesqueras en Villajuàn, solicitado por el Pòsito por su proximidad al de Villagarcia, del que dista una milla escasa.........”. Quizais fora un erro moi grande o non atender as peticións do Pòsito naqueles anos que nos quedan moi afastados. Quizais si fora ao contrario as infraestrutura actual do Porto Comercial de Vilagarcía, tería outra fasquía , e os proxectos portuarios que se viñeron facendo daquela ata hoxe, serian doutra maneira máis razoable, en calados e en amplitude. Puidera ser que algunha “man negra”, por suposto caciquil, quixera o porto ao pé da súa cama en Vilagarcía.
 Non temos que esquecer a un home que foi o impulsor dos pósitos pescadores en España: Alfredo Saralegui Casellas e ao vilaxoanés Xosé Rodríguez Bernárdez que era o inspector dos Positos de España.



(Se algunha persoa ten interés en saber algún feito histórico ou documento sobre o Pósito, informarei con moito gosto. Preguntades nos comentarios ou ao mail do Blog.)






venres, 20 de setembro de 2019

PAZO DE SOBRÁN E OS SOUTOMAIOR



PAZO DE SOBRÁN E OS SOUTOMAIOR






Do Pazo de Sobrán non se teñen datos exactos da súa construción. Segundo o historiador Hipólito de Sa, foi erguido sobre os cimentos dun antigo mosteiro onde a primeira referencia é de 1098.


O escritor Ramón Blanco Arean, fai un comentario no libro Galicia Historia e Imagen” que,” aproveitando os cimentos do mosteiro ao que pertenceu a Igrexa de San Martiño de Sobrán, doada ao mosteiro de Antealtares polos condes de Borgoña, (1)-don Paio Gómez de Soutomaior edificou o pazo de Sobrán”.
Foi no século XV onde xa imos ter referencias auténticas de súa existencia, pois sábese que pertencía ao Mariscal Suero Gómez de Soutomaior.
O Pazo ten dúas torres de orixe medieval, conserva algunha saetera así como algúns signos lapidarios. O corpo central que xunta ás torres debeu ser construído con posterioridade á creación das mesmas.O Pazo era morada e agropecuario, aínda que ten moito de defensivo militar se facemos unha 
comparanza da súa estrutura e a súas formas externas alongadas de calquera forma 
Acta de bautismo do Conde de Maceda nacido neste Pazo e
bautizado na Igrexa de San Martiño de Sobrán

ornamental barroca propia da maioría dos pazos. O Pazo é un dos mellores dentro do subgrupo de aqueles que resultan da fusión de antecedentes militares e monacais. A carencia total de ornamentación e o efecto de austeridade do conxunto, casan perfectamente en ámbolos grupos.

Tivo unha incidencia histórica na bisbarra, en Galicia e en España e os intres de maior auxe desta casa, foron arredor de dous personaxes estelares, Paio Gómez de Soutomaior e o seu fillo Suero Gómez de Soutomaior e o seu irmán Xoán Gómez de Soutomaior fundador do porto de Vilaxoán, persoeiros que falo deles noutros capítulos.
. Outros donos do Pazo no percorrer dos tempos foron entre outros, os Condes de Maceda e o Marqués de Castelar . En 1700, Sobrán era rexentada polo III Conde de Maceda don Xosé Benito de Lanzós e Novoa, nacido en Santiago o 11 de decembro de 1670, casara con María Teresa Taboada Villamarín. O Conde e maila súa muller residían por temporadas no Pazo, En 1710, o Rei Felipe V concedeulle a grandeza de España de primeira clase.
Sucedeulle o seu fillo don Francisco Xavier de Lanzós e Taboada, nacido neste Pazo
Francisco Padín Cardalda e a súa dona foron os últimos
donos do Pazo, mercado a primeiros do século XX, sendo
agora dos seus descendentes a familia Padín
e bautizado na Igrexa de San Martiño de Sobrán o 7 de decembro de 1699. Foi Tenente Xeneral dos Reais Exércitos, Xentil Home de Cámara do Rei Carlos III e Vizconde de Laioxa.
Os escudos atópanse na torre esquerda onde figuran as armas dos Soutomaior e os Castro.
Na actualidade o Pazo pertence a familia Padín e nas dependencias das antigas adegas  ata fai uns anos existía  un restaurante de nome. “El Lagar”
--------------------------------



OS SOUTOMAIOR VINCULADOS AO PAZO
(1)- Paio Gómez de Soutomaior, Mariscal de Castela, Cabaleiro da Banda, Señor da Fortaleza de Lantaño, das vilas de Santo Tomé, Villamaior, do porto de Carril e da Fortaleza e vila de Rianxo, Señor da Fortaleza de Insua, terra de Tabeirós, e de San Martiño de Sobrán.
O seu bisavó, que foi tanto ou máis importante, foi Paio Gómez Charino (segundo Crespo Pozo, débese nomear Paio Gómez de Soutomaior El Charino); nacera en Rianxo no ano 1223 e foi Señor de Rianxo e Quinto Almirante de Castela, asistindo á conquista de Sevilla tomada polos mouros. Para a toma desta cidade concorreu coas naves de Galicia, chegando a ser primeiro Almirante Maior; dende a súa mocidade foi moi afouto e práctico nas tarefas do mar por se ter criado na ribeira e afeito dende a súa nenez aos perigos do mar. Dende moi mozo comezou a súa carreira militar.

Na toma de Sevilla mandaba unha flota de 27 navíos e destruíu unha ponte feita de barcos sobre o río Guadalquivir, que chegaba desde o castelo de Triana ate o Arenal, cunha das súas naves. Isto aconteceu o 3 de maio de 1248.
Ao ser Paio contemporáneo do Rei Alfonso X El Sabio, personaxe que tanto amaba a poesía e aos poetas galegos, o Rei sempre procurou telo ao seu carón. Moitos estudosos de Paio din que, no eido literario, foi un dos representantes máis notábeis da lírica galaico-portuguesa, xunto con Martín Códax, Mendinho e Joan de Cangas. Foi don Paio un dos primeiros autores que tratou o tema do mar na poesía, cantando ao mar aberto surcado polos navíos de guerra. Esta é unha pequena mostra da súa poesía:
As froles do meu amigo / briosas van no navío / e vanse as frores / d´aquí ben cos meus amores...”.
Pazo de Sobrán nos anos 40
Da súa condición trobadoresca, que foi e por certo excelente, recollo unha pequena estrofa: “... Ai Santiago, padrón sabido / Vos m´adugades o meu amigo; / sobre mar vem quem frores d´amor ten / mirarei, madre, as torres de Jeen...”.
O mariño, poeta e trobador, don Paio Gómez Charino, vencellado á Ría de Arousa e, indirectamente, con San Martiño de Sobrán, finou asasinado en 1297 (seica por razóns políticas) estando nunha dehesa de Ciudad Rodrigo en conversa a cabalo cos Infantes D. Xoán e D. Pedro, cando un cabaleiro de nome Rui Pérez Tenorio atravesoulle o corazón cun coitelo. Ao Almirante Poeta trouxérono para ser soterrado en Pontevedra, na Igrexa de San Francisco. Estaba casado con Dona María Maldonado.
O seu bisneto do cal faláramos anteriormente, don Paio Gómez de Soutomaior, Señor de Sobrán, fora nomeado polo Rei Henrique III embaixador ante o Gran Tamorlán,  chamado tamén  na forma máis usual no século XIV “Tamurbeque”, que era un gran conquistador tártaro e xefe do Diagatai, unha gran rexión de Hungría .
Nun escrito do século XV titulado Discurso hecho por Gonzalo Argote de Molina, fala deste acontecemento diplomático:.... imbió el rey don Enrique por Embaxador al gran Tamorlán a Payo Gómez de Sotomayor y Hernán Sánchez de Palazuelos, Caualleros de su casa. Los cuales se hallaron en aquella sangrienta  y famosa batalla que entre estos dos grandes principes se dio, donde el turco, preso y puesto en una jaula de fierro, siruiendo de poyo de estribo al Tamorlán. Recibió el Tamorlán con mucha Beneuolencia a Payo Gómez de Sotomayor y Hernán Sánchez de Palazuelos... ”.
Ruinas de Santo Domingo en Pontevedra, onde están enterrados os Soutomaior
foto da Ilustración Española e Americana de 1907
Entre os dons que Tamorlán concedeu ao Rei Henrique III, levados por Paio Gómez e Hernán Sánchez, estaban dúas damas irmáns, que en Castela se chamaron Dona Angelina de Grecia e Dona María Gómez. Contan os cabaleiros do liñaxe de Soutomaior, descendentes de Paio Gómez, que chegou a Sevilla con Angelina e María e de alí  marcharon á Corte, pasando pola fortaleza de Carpio (Córdoba) que pertencía ao seu curmán, Luís Méndez de Soutomaior. Foi recibido e hospedado con grandes festas, e acampou  ao pé da fortaleza na que don Paio tivo amores e empreñou a Dona María Gómez , razón pola que El-Rei don Enrique quixoo prender e matar, fuxindo don Paio a Galicia e despois a Franza para, co tempo, obter o favor real e ser perdoado. Por orde do Príncipe Juán, volveu a Galicia e casou con Dona María Gómez  en terceiras nupcias. A súa primeira dona , Dona Maior de Mendoza, era irmá do Arcebispo de Santiago don Lope de Mendoza, e a segunda foi María de Grecia. Os seus fillos foron Suero Gómez de Soutomaior, Mariscal de Castela que seguiu a liñaxe; Dona Inés Gómez de Soutomaior; María Gómez de Soutomaior; Paio Gómez; María Álvarez e Juán Mariño de Soutomaior, fundador da vila e porto de Vilaxoán. É máis que probable que  Inés Gómez como María Ávarez,  o doutor Diego Álvarez, e, quizais, tamén Estéban Rodríguez, tesoureiro da Igrexa de Santiago, foran fillos de  María Gómez, como tamén o devandito don Juan Mariño de Soutomaior.
O Pazo no interior onde se ollea parte do campanario de Igrexa
de San Martiño de Sobrán
O primoxénito, don Suero Gómez de Soutomaior, O Mariscal, herdeiro do señorío de Sobrán, Rianxo e Lantaño, xogará un dos papeis máis interesantes na Galicia do século XV. Estaba casado don Dona Leonor Vázquez da Insua.
De mozo serviu ao Rei Don Juán II de Castela. No ano 1441 foi testemuña con don Juan de Mendoza na carta do título de “Pertiguero Mayor” de Santiago, que fora outorgado a Rui Sánchez de Moscoso, da fidalga Casa de Altamira, da que Suero Gómez foi sempre o seu fiel aliado.
Naqueles tempos, eran moi normais as liortas entre a nobreza, e que as vilas e cidades solicitasen a axuda dun defensor entre aqueles homes que tiveran xente de armas. Suero Gómez tomou ao seu cargo a defensa de Sobrán, de Pontevedra e doutras vilas da Ría de Arousa. Comprometíase á defensa e axuda a tódolos veciños e moradores, e facía promesa de gardar tódolos usos e costumes da vila. Tampouco prenderá a ningún veciño, até que o faga saber ao alcalde da vila. O “Concejo” tiña por obriga, aparte de outros beneficios, a de axudar a Don Suero en todo o que fose necesario. Contrato parecido fixoo co “Concejo” de Vilanova de Arousa , xa que este pagaba o xantar a Don Fernando Bermúdez de Castro e a Don Suero para que defendesen a vila.
Un dos comedores do Pazo
As relacións que Don Suero tiña cos arcebispos de Santiago sempre foron de moita tensión e en moitos casos ameazárono de excomuñón e con multas de mil maravedís, de non se abster de esixir os tributos aos cidadáns das vilas pertencentes a Santiago. Pouco caso lles fixo. Unha desas requisitorias de excomuñón foi para que deixara exento ao cabildo de San Adrián de Vilariño de Cambados das rendas e froitos. Cando era Arcebispo D. Rodrigo de Luna non houbo nengún troco por parte de D. Suero.
No ano 1449, D. Suero casa en segundas nupcias con Dª Juana de Luna, irmán do Arcebispo, mais D. Suero seguiu aproveitando como antes os dereitos e señoríos da Igrexa de Santiago. En 1450, o Arcebispo D. Rodrigo fai un chamamento aos cabaleiros e escudeiros do seu reino, e moi especial ao seu cuñado D. Suero, prohibíndolles esixirpechos y servicios” aos colonos dos canónicos por estaren exentos en virtude da concesión real e eclesiástica.
Máis adiante, e con ocasión dunha carta
Os músicos Juan Carlos Porto e Teo Cardalda 
no Comedor do Pazo-2017
de D. Rodrigo de Luna na que se ordeaba a cantos tiñan terras e pazos do Arcebispo que se incorporasen ao real exército na expedición contra os mouros, D. Suero e os demais cabaleiros negáronse a tal, dicindo que non estaban na obriga de facer tal servicio, comezando así un enfrontamento entre o Arcebispo e os demais
cabaleiros que precisou da intervención do Conde de Lemos para asinar unha tregua. Nese mesmo ano de 1458, o Rei D. Henrique mandoulle unha carta a D. Suero e a outros cabaleiros na que se refería ás liortas que mantiñan co Arcebispo de Santiago.
Piorno da Pazo
Desde que se fai cargo da sede de Compostela Don Alonso de Fonseca no ano 1464, houbo unha continua sucesión de graves liortas cos señores. D. Suero Gómez, fiel aliado dos Moscoso, condes de Altamira, xogou un papel importante e, ao mesmo tempo, foi quen maior beneficios tirou da situación de enfrontamento que obrigou a Fonseca a asinar unha capitulación na que se comprometía a non residir na súa Diocese por un espazo de dez anos. Volverá Alonso de Fonseca a Compostela por mor do levantamento dos Irmandiños. A situación de descontrolo era tal que o Rei manda a D. Fernando Pareja, Adiantado Maior de Galicia, para poñer orde e fai un requirimento ao Sr. de Sobran, D. Suero, e a outros cabaleiros para que atendan a razóns, tomando estes a determinación de se constituíren nunha especie de confederación para se axudarse mutuamente contra Fonseca e os nobres vencellados co arzebispo. Ao derrotar a Fonseca, os señores de Galicia obtiveron grandes mercés do feble Rei Henrique IV e D. Suero é nomeado Mariscal conxuntamente con D. Pedro Pardo de Cela.

Unha sá de estar
Na guerra de sucesión ao trono de Castela, o Sr. de Sobrán Suero Gómez amósase partidario de Dª Isabel. No ano 1475 intervén no cerco a Pontevedra, que estaba en poder de Pedro Álvarez de Soutomaior (Pedro Madruga), cabaleiro que sempre foi compañeiro de armas de D. Suero. Quen levaba a parte principal do ataque a cidade eran o Arcebispo Fonseca e o nobre Ladrón de Guevara, que, dubidando da lealdade de D. Suero e dos seus aliados, Lope Sánchez de Ulloa e Moscoso, Conde de Altamira, e Diego de Andrade, determinaron en segredo prendelos pero advertidos por García Martiz de Barbeira do que tramaba o Arcebispo, puideron librarse da traizón. As cousas “no fueron de buena guisa” para os inimigos de Pedro Madruga, tendo que levantar o cerco da cidade que continuou no poder de Pedro Álvarez.
Sartego de Juan Mariño de Soutomaior, fundador do porto de Vilaxoán
No ano 1481, D. Suero intervén con Fernando de Acuña  contra Fonseca pero o cerco pouco dura.
No ano 1489, D. Suero fai testamento en Vilanova de Arousa. Este documento foi publicado no seu día por A. López Ferreiro e resulta ser unha copia do orixinal do século XVII. Quizais sexa máis interesante outro documento que é unha copia notarial coetánea da cláusula do testamento no que consta o legado ao Mosteiro de Santo Domingo de Pontevedra. Esta copia foi sacada do orixinal polo Prior e os monxes do devandito mosteiro polo mesmo notario ante quen D. Suero testara.
Finou D. Suero no ano 1490, sepultárono, segundo era a súa vontade, no Mosteiro de Santo Domingo de Pontevedra onde ficaban xa o seu pai Paio Gómez de Soutomaior e os seus avós.
Ao finar D. Suero, o seu irmán, D. Xoán Mariño de Soutomaior, o fundador do porto e vila de Vilaxoán, quedou rexendo o señorío de Sobran ata a súa morte, acontecida en 1496.
T.C.F.