1916- 1920. ACONTECEMENTOS HISTÓRICOS PROTAGONIZADOS POR MARIÑEIROS DA VILA.

1916- 1920. ACONTECEMENTOS HISTÓRICOS PROTAGONIZADOS POR MARIÑEIROS DA VILA.

O nove de novembro de 1916, tivo lugar un episodio na vila que poucas veces ten acontecido na costa galega naqueles tempos de fai máis de cen anos, e coido, moito menos na Ría de Arousa. Eran as trece horas dese día de inverno, cando os patróns de Vilaxoán Manuel Bóveda. ao mando da súa lancha “Juanita”, e Francisco López, da embarcación “Elena”, ollaron á deriva preto da punta do Rial (ou punta do Esteiro) un obxecto moi raro que arrandeábase coas ondas do mar e coidaron que puidera tratarse dun submarino polo cor azul moureado. 

Mentres se achegaban ao obxecto déronse conta que era un cetáceo, unha balea de grandes dimensións que dou unha arrincada e foi varar á praia das Sinas. 
As tripulacións brincaron a terra na mesma praia e axudados por uns serradores de Corón que traballaban ao carón da Praia, botáronlle un rizón de catro puntas no oco que as baleas teñen preto da cabeza, trincándoa en terra por un longo cabo. Denantes de quedar en seco sobre as seis do serán, o animal dou unhas fortes sacudidas até quedar morta.

Balea na praia de As Sinas. - 1916

A praia das Sinas encheuse de xente que viña mirar o fenómeno mariño e, segundo as crónicas, era tanta que aquilo máis ben parecía unha romaría. Os vellos mariñeiros comentaban que xamais viran un animal semellante, dunhas dimensións de 16,40 metros de longo, dun peso que chegaba a 16.500 Quilos. Ao día seguinte foi poxada por 550 pts.

Alí estivo un persoeiro de Vilagarcía coa súa cámara de fotos, Luís Bouza Trillo, a quen lle debemos a fotografía que acompaña estas liñas.

Praia de As Saiñas (ao fondo vese a entrada e Punta do Esteiro) onde se avistou a balea, ao fondo
vese o trasatlántico Cap-Arcona .Foto de 1918

Despois deste acontecemento apareceu catro anos máis tarde (18 de outubro de 1920) outra balea avistada pola lancha de Ramón Martiñán de Vilaxoán que volvía da pesca sobre as dúas da mañá na punta do Esteiro. O Patrón Ramón avistou dun vulto sospeitoso que nadaba a ras da auga preto de terra ao carón onde estaba os estaleiros de Martínez Goicochea (As Saiñas-Esteiro). A lancha de Vilaxoán achegouse con moita cautela e viron abraiados que era que era unha grande balea. Tiráronlle un rizón da lancha para facela presa, porén, o rizón  rebotou na pel do animal. Parece ser que de agardar unha horas houbera quedado en seco, xa que o golpe do rizón puxo en alarma á balea fuxindo rumbo norte, ou sexa, rumbo desde o Esteiro a Rianxo.

El Compostelano cunha pequena crónica da balea-18-10-1920

Sobre as nove da maña foi avistada á poucas brazas do porto de Vilaxoán; neses intres foron aparelladas tres lanchas con mariñeiros do porto que saíron na súa persecución co o obxecto de acarroular ao cetáceo, pero non dispoñían dos útiles para tratar de coller á balea.

Desde terra ao longo do porto e o Preguntoiro moita xente estivo ollando esta operación dos mariñeiros pero ao final nada puideron facer. Sobre as cinco da tarde a balea tomou a dirección da Punta do Chazo entre a Poboa e Rianxo.

Cando estaba ao carón do Chazo, O señor Places, dono dos estaleiros do Chazo, disparoulle catro tiros e cravoulle un arpón. Tamén o mamífero foi ferido por machados e coitelos onde quedaron cravadas no lombo do animal.

Pola noite colleu rumbo ao Faro de Rúa onde os mariñeiros de Vilaxoán abandonaron a súa persecución.

Xornal de Madrid La Accion coa nova da balea en
Vilaxoán- 20 de outubro de 1920

O correspondente de Galicia Nueva en Vilaxoán e o xornalista de El Compostelano comentaban: “infratuosas resultaron las gestiones que hemos realizado en el puerto de Vilaxoán para averiguar el paradero del enorme cetáceo aparecido en nuestra ría”.

Mentres uns mariñeiros afirman que marchouse para a saída da Ria de Arousa, outros comentan que pode estar varada nalgún punto da costa; pero o certo é que na noite anterior foi vista preto do Faro de Rúa.

Moi interesante desa época é o que escribían os comentaristas dos xornais onde comentaban cousas máis ben crematísticas en relación cos gastos desa persecución da balea. Así o comentarista do xornal El Compostelano escribía desta maneira: “Se calcula que lleva adheridas más de 200 pesetas de valor en herramientas que le fueron arrojadas en diversos punto de la Ría de Arosa”. Moi pouco trocou o xornalismo de antano co de hoxe en relación cos intereses do capital, hoxe é moito máis sofisticado neste mundo globalizado.

Teo Cardalda F.